Prezentacje Polskiej
Muzyki Współczesnej

Nowy album: Ludzie z Vełny i Śmierć Poety

Kompozycje zarejestrowane na albumie zostały zamówione specjalnie na tę okazję u pięciu wybitnych twórców: kompozytorki i kompozytorów z różnych ośrodków akademickich w Polsce: Marty Śniady, Aleksandra Nowaka, Artura Zagajewskiego, Aleksandra Kościowa i członka zespołu Ludzie z Vełny – Rafała Gorzyckiego.

Aleksander Kościów – Horizomeny i Słowidoki
Artur Zagajewski – Finstre, schwarze Riesenfalter töteten der Sonne Glanz
Rafał Gorzycki – Śmierć Poety
Marta Śniady – Brain Activity
Aleksander Nowak – Szedłem

Premiera wydawnictwa  – Ludzie z Vełny i Śmierć Poety odbędzie się 12.12.2025 podczas Inauguracji Festiwalu ART MINTAKA w Muzeum Okręgowym MOB w Bydgoszczy.

Koncert premierowy przygotowywany jest na wiosnę 2026 roku.

Album Śmierć poety Ludzi z Vełny zaprasza właśnie do takiego nowoczesnego oceanarium. Na zaproszenie bydgoskiego zespołu pięcioro kompozytorów przysłało swoje propozycje otwartych partytur. Choć jest ich tylko pięć, są to stworzenia najróżniejszej konsystencji i kształtu: płaszczki, mureny, ośmiornice, homary, a może nawet i ukwiały. Wśród mediów użytych przez twórców znalazły się swobodne struktury dźwiękowe z wierszem w tle (Rafał Gorzycki), słowna narracja z sugestiami akompaniamentu (Aleksander Nowak), minimalistyczne formy graficzne i tekstowe (Aleksander Kościów), a także stopklatka z filmu i instrukcje artykulacyjne (Artur Zagajewski) czy szklany model reprezentujący ludzki mózg (Marta Śniady).

Nasze zwiedzanie akwarium rozpoczyna się od Słowidoku, tekstowej partytury Kościówa. Sopran skacze po wysokich rejestrach odczytując Beckettowski z ducha wiersz o ptaku, bezdrożach i ciszy. Potem zespół niespiesznie wędruje tropami linearnych struktur, przypominających pęknięcia czy rysy – jedna z nich zdobi zresztą okładkę tej płyty. To Horizomena, których „istotą jest prostota, pustka w punkcie przecięcia kategorii miejsca z kategorią stanu, oraz próba (kontemplacyjna) doświadczenia immersji głębi w przestrzeni płaskiej” (Aleksander Kościów).

Potem Artur Zagajewski i przeskok do skrajnie innej estetyki. Tytuł Finstre, schwarzeRiesenfalter töteten der Sonne Glanz pochodzi z cyklu Pierrot Lunaire Alberta Girauda, stanowiącego podstawę klasycznego już utworu Arnolda Schönberga. Na wizualną partyturę składa się kadr z filmiku nakręconego telefonem w bunkrze koło Tomaszowa Mazowieckiego. W instrukcji czytamy, że wykonanie powinno uwzględniać kompozycję (z trzema dominantami), fakturę i światłocienie, a także niedoskonałą jakość obrazu. Zagajewski sugeruje przy tym Ludziom z Vełny ciemne barwy, niskie rejestry – i żadnego wybrzmiewania czy „tajemniczych, filmowych, a la współczesnych klimatów”. Brzmienie jest faktycznie chropawe, głos szepce z chrapką, charczą
preparowane instrumenty. Nagranie rodem z horroru, pełne zbliżeń i nieostrości.

Tytułowa Śmierć poety Gorzyckiego to wyjście ze strefy mroku w stronę melancholii i swobodnej atonalności, co zapowiada melodia solowego klarnetu we wstępie. Śpiewany wiersz o skoku z mostu i zniknięciu przetykany jest konstelacjami dźwięków do wyboru przez muzyków. Całość utrzymana jest w schönbergowskim nastroju, co łączy tę przestrzeń akwarium z poprzednią, jak to bywa w oceanie. Cichy wolumen i postępujące zwolnienie prowadzą niemal do zamarcia ruchu, choć pewną zmianę przynosi pojawienie się w końcówce elektronicznych zniekształceń głosu.

Z kolei Brain Activity Marty Śniady opiera się na ruchu i naprzemiennych fazach dynamicznych i statycznych. Z początku to przybliżanie do modelu mózgu, krążenie wokół niego, wreszcie wejście do środka i gorączkowa aktywność wewnętrzna. Kompozytorka dała muzykom do dyspozycji paczkę sampli, także jako punktu wyjścia do własnej inwencji. Ostatnia z czterech faz ma być imitacją strumienia świadomości, gdzie czasem pojawiają się rozpoznawalne słowa lub motywy.

Śniady we wstępie pisze otwierająco:
„Zastanów się jak brzmiałby mózg, gdyby włożyć do środka mikrofon?
Czy byłyby to brzmienia przepływającego przez nerwy prądu?
Czy szumy pulsującej krwi?
Czy basowe dudnienia częstotliwości Gamma?
Czy może słychać wewnątrz Twoje myśli?”

Wreszcie na koniec wędrówki po akwarium spotkanie z Aleksandrem Nowakiem, który od lat łączy działalność kompozytorską z literacką. Tutaj po raz pierwszy sam czyta prostą narrację o zimowym spacerze, jak zwykle utrzymaną w dość osobistym tonie. Pomiędzy fragmentami prozywchodzi zespół z akompaniamentem w postaci zazwyczaj długich pasm, czasem rozedrganych i rozproszonych. Sam autor w partyturze zostawił jak najogólniejsze wskazówki co do dynamiki, pulsu, długości i wysokości dźwięków – a Ludzie z Vełny stronią od prostej ilustracji tekstu. „Poza tym nic się nie zmieniło, pomyślałem. Czy na pewno? – pomyślałem również. Wszystko się zmienia. Wszystko albo było, albo będzie. A może nic nie ma.” (Nowak).

Przewrotna konkluzja po tych trzech kwadransach z pięcioma utworami i niepoliczonymi dźwiękami i nastrojami, które pływają niczym w oceanie.

Jan Topolski
Esej umieszczony w książeczce wydawnictwa

* Cage w oryginale do wersji angielskiej: „A precedent for the absence of information which characterizes this book is the contemporary aquarium (no longer a dark hallway with each species in its own illuminated tank separated from the others and named in Latin): a large glass house with all the fish in it swimming as in the ocean”.

Program wydarzeń

27 i 28 maja 2025
Próby otwarte dla studentów i miłośników muzyki nowej.

29 i 30 maja 2025, godz. 22.00
Prezentacja polskiej muzyki współczesnej.
Akademia Muzyczna im. F. Nowowiejskiego w Bydgoszczy.
(wstęp wolny)

25-30 czerwca 2025
Premiery internetowe.

Fotografie: Dariusz Bareya